Jacek Odziemczyk – historyk ziemi sokołowskiej

Dzięki pracy społecznej pana Odziemczyka i jego współpracy z licznymi instytucjami i autorytetami, powstały dokumenty uwiarygodniające miejsca zbrodni hitlerowskich i komunistycznych, z ustaleniem imiennych i bezimiennych ofiar. Jego wiedza i pasja historyczna wspiera powstawanie i renowację miejsc pamięci narodowej na terenie Sokołowa Podlaskiego i Powiatu Sokołowskiego oraz inwentaryzację związanych z nimi faktów historycznych. Jak to określił sam nominowany, upamiętnianie wydarzeń w okresie 1939-1950 jest realizacją „moralnego nakazu czasu i obowiązku wobec pokoleń, które walkę o wolność pieczętowało własną krwią”. To dzięki postawie i działalności takich lokalnych liderów jak pan Jacek Odziemczyk mogą być i są realizowane obowiązki patriotyczne Polaków oraz cele Instytutu Pamięci Narodowej.

Jacek Odziemczyk urodził się 17 IV 1975 r. w Sokołowie Podlaskim. Jest żonaty, ma syna. W VI 1999 uzyskał tytuł magistra, kończąc studia wyższe na kierunku historia w Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach (ob. Akademia Podlaska). Swoje wykształcenie uzupełniał poprzez studia podyplomowe na tejże uczelni w zakresie filologii polskiej (uk. w 2001) i wiedzy o społeczeństwie (uk. w 2002). Aktualnie jest również doktorantem Akademii Podlaskiej.

Od IX 1999 pracuje w Publicznym Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Sokołowie Podlaskim. Przeszedł wszystkie szczeble awansu zawodowego uzyskując w 2006 r. stopień nauczyciela dyplomowanego. Za swoją pracę otrzymał dwukrotnie Nagrodę Dyrektora Szkoły(w 2003 i 2007) i Nagrodę Burmistrza Miasta (w 2008).

Z historią wiąże się nie tylko jego praca, ale przede wszystkim pasja i zainteresowania. Stara się prowadzić działania na rzecz upamiętnienia dziejów rodzinnego miasta i powiatu.

Jednym z nich jest jego udział w sesji naukowej Represje i opór przeciwko rządom komunistycznym w powiecie Sokołów Podlaski po 1944 r. zorganizowanej 10 IV 2006 w Sokołowie Podlaskim przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Burmistrza Miasta Sokołowa Podlaskiego, Sokołowski Ośrodek Kultury, Starostę Powiatu Sokołowskiego. Przedstawił na niej referat Straty osobowe powiatu sokołowskiego w latach 1944-1952 (próba bilansu). Wykaz, jeden z pierwszych o tej tematyce w Polsce, objął 237 zabitych i zamordowanych przez organa komunistycznego systemu zniewolenia (zidentyfikowanych i niezidentyfikowanych). Nie jest to lista pełna, gdyż jak wynika z kontynuowanych przez autora badań może sięgnąć ok. 300 osób. Powyższy referat został opublikowany w książce Powiat Sokołów Podlaski. Materiały z sesji naukowej „Represje i opór przeciw rządom komunistycznym w powiecie Sokołów Podlaski po 1944” pod red. Kazimierza Krajewskiego i Oficyny Wydawniczej RYTM, traktowanej jako tom I serii Mazowsze i Podlasie w ogniu 1914-1956.

W dn. 17 IX 2008 r. w lesie Zielona k. wsi Wyrąb w gm. Sokołów Podlaski zostało odsłonięte Miejsce Pamięci Narodowej w postaci 12 głazów z napisami (jeden główny i 11 mniejszych go otaczających). Symbolizują one 11 ofiar zamordowanych przez UB w II 1946 w Sokołowie Podlaskim i w tym miejscu, w dole śmierci, zakopanych. Inicjatorami oraz realizatorami budowy i upamiętnienia byli wójt gminy Sokołów Podlaski Ryszard Domański, proboszcz parafii w Niecieczy ks. Stanisław Falkowski, sokołowskie Koło ŚZŻAK na czele ze Stanisławem Jagiełłą, Stanisław Oleksiak wiceprezes Zarządu Głównego ŚZŻAK, Józef Zacierka prezes Koła nr 2 ŚZŻAK Okręgu Warszawa-Wschód. Z okazji odsłonięcia pomnika została wydana publikacja okolicznościowa Śladami zbrodni Sokołów Podlaski – Wyrąb 1946, której autorem jest J. Odziemczyk. Udało mu się dotrzeć do dostępnej dokumentacji procesu z 26 II 1946 r., dokumentacji fotograficznej, relacji rodzin i relacji osób biorących udział w potajemnym wydobywaniu zwłok swoich krewnych z mogiły k. Wyrębu. Na podstawie tejże publikacji zrealizowany został film dokumentalny pt. Kamienie wołać będą z serii Z archiwum IPN w reżyserii Adama Sikorskiego, wyemitowany 15 XII 2008 na kanale TVP Polonia. W filmie tym p. Odziemczyk wystąpił (obok innych osób) jako narrator.

Jest również autorem referatu Prasa Sokołowa Podlaskiego zamieszczonego w pracy zbiorowej pod red. Arkadiusza Kołodziejczyka i Dariusza Grzegorczuka Prasa podlaska w XIX-XX wieku. Szkice i materiały t. II, Siedlce 2004. Zawarł w nim m.in. informacje o prasie konspiracyjnej Sokołowa w okresie II wojny światowej i redagowanym w naszym mieście nielegalnie w drugim obiegu w 1982 r. piśmie Wiadomości Podlaskie.

Pełni także funkcję redaktora powiatu sokołowskiego w ramach prac nad Słownikiem biograficznym Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza”Między Wisłą a Bugiem”. Słownik jest wspólną inicjatywą Instytutu Historii Akademii Podlaskiej, Archiwum Państwowego w Siedlcach, Siedleckiego Towarzystwa Naukowego, Ludowego Towarzystwa Naukowo-Kulturalnego. Słownik będzie ukazywał się tomami, z których każdy ma zawierać hasła biograficzne w układzie od A do Z. Do współpracy p. Odziemczyk angażuje osoby zainteresowane udziałem w tym przedsięwzięciu. Wśród opracowanych dotychczas biogramów znajduje się biogram jego autorstwa dotyczący ks. Stanisława Pielasy (1906-1985), długoletniego proboszcza parafii pw. Niepokalanego Serca NMP w Sokołowie Podlaskim. Ks. Pielasa w latach 1948-1953 wybudował w Sokołowie nową świątynię, w miejsce zburzonej w VII 1944 przez sowieckie lotnictwo. Wcześniej, w okresie 1940-42, dzięki staraniom księdza został zbudowany kościół w Hołubli, pow. Siedlce, co było zjawiskiem wyjątkowym jak na okupacyjne warunki Generalnego Gubernatorstwa.

J. Odziemczyk współpracował z władzami miasta Sokołowa Podlaskiego, warszawskim i sokołowskim środowiskiem ŚZŻAK przy projekcie upamiętnienia stadionu sportowego przy ul. Lipowej jako miejsca związanego nieodłącznie z historią Sokołowa i Podlasia. Tutaj bowiem znajdowały się niemieckie magazyny z zaopatrzeniem spalone w VII 1943 przez patrol „Kedywu” Obwodu”Sęp””Proso” AK. W tym miejscu funkcjonował także w l. 1944-1945 obóz przesyłowy NKWD nr 173 skąd do sowieckich łagrów wywieziono ok. 3 tys. osób. W okresie powojennym odbywały się tam także pokazowe rozprawy sadowe w trybie doraźnym. Wspólnie z p. Stanisławem Oleksiakiem redagował tekst historyczny umieszczony na tablicy pamiątkowej, zawieszonej 11 XI 2008 na ścianie jednego z budynków stadionowych. Koszt sfinansowania tablicy poniosły władze miasta.

Jesienią 2008 r. staraniem władz miasta został przeprowadzony remont i renowacja Miejsca Pamięci Narodowej w postaci ściany straceń przy ul. Wolności. W tym miejscu 17 XI 1943 okupanci niemieccy rozstrzelali 10 Polaków. W związku z tym pewnych poprawek wymagała również tablica z nazwiskami zgładzonych, umieszczona jeszcze przed 1989, zawierająca znaczące błędy odnośnie kilku nazwisk i wieku zamordowanych. Poproszony o wyjaśnienie tej kwestii Jacek Odziemczyk podjął badania pozwalające na sprostowanie wcześniejszych pomyłek. Udało mu się dotrzeć do odpowiedniej dokumentacji i relacji świadków, w tym członków rodzin. Zebrane informacje pozwoliły na wprowadzenie odpowiednich zmian, które są szczególnie ważne dla bliskich i krewnych pomordowanych.

Władze miasta zadbały także o miejsce związane z inną egzekucją popełnioną przez Niemców dn. 27 X 1943 na terenie obecnego boiska szkolnego Gimnazjum nr 2. W 65. rocznicę tego wydarzenia (27 X 2008) na pobliskim, sąsiadującym z boiskiem skwerze, odbyła się uroczystość poświęcenia nowego pomnika w postaci symbolicznego nagrobka (w miejsce starej, wymagające renowacji płyty upamiętniającej). Udziałem p. Odziemczyka w tym przedsięwzięciu było zebranie informacji o przebiegu i okolicznościach zbrodni. W ustalaniu okoliczności egzekucji oparł się o relacje naocznych świadków i dostępne materiały źródłowe. Zostały one przedstawione w przemówieniu Burmistrza Miasta Sokołowa Podlaskiego Bogusława Karakuli.

Był jednym z głównych inicjatorów i założycieli powstałego w XI 2004 Społecznego Komitetu Opieki nad Sokołowskimi Cmentarzami”Memoria”. W jego skład wchodzą pracownicy Miejskiej Biblioteki Publicznej im. K. I. Gałczyńskiego, uczniowie i nauczyciele Publicznego Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika i (od 2007 r.) Publicznego Gimnazjum nr 1 im. Pawła Kamińskiego oraz inni wolontariusze. Komitet współpracuje z parafią pw. Niepokalanego Serca NMP w Sokołowie Podl. Jego siedzibą jest Miejska Biblioteka Publiczna. Od momentu powstania Jacek Odziemczyk pełni funkcję wiceprzewodniczącego komitetu, przewodniczącą jest dyrektor biblioteki p. Hanna Lecyk. Główne zadanie tej organizacji to działanie na rzecz renowacji starych i zabytkowych nagrobków na cmentarzach przy ul. Chopina i Bartoszowej. W związku z tym komitet organizuje na sokołowskich nekropoliach w dn. 1 XI kwesty w celu zbierania środków przeznaczonych na ten cel. Dotychczas odbyło się pięć kwest (w 2004, 2005, 2006, 2007, 2008). Uczniowie i nauczyciele gimnazjalni kwestują na cmentarzu przy ul. Bartoszowej, pracownicy i sympatycy biblioteki na cmentarzu przy ul. Chopina. Łącznie w ciągu pięcioletniego okresu komitet zebrał 32 069 zł. Pozyskał także dotację z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie w kwocie 26 000 zł. Za powyżej wymienione środki zostały wykonane prace renowacyjne i konserwatorskie przy ośmiu nagrobkach z przełomu XIX i XX wieku. Staraniem komitetu sokołowski cmentarz przy ul. Chopina został wpisany do rejestru zabytków.

W miarę możliwości J. Odziemczyk stara się gromadzić i archiwizować różnego typu dokumentację związaną z historią Ziemi Sokołowskiej np. relacje, zdjęcia, dokumenty.

Oprócz działań związanych z upamiętnianiem historii narodu polskiego w latach 1939-1989 prowadzi badania związane z innymi okresami czasowymi odnoszącymi się do dziejów miasta i powiatu. W wielu przypadkach mają one wpływ na kształtowanie się poszczególnych postaw, przekonań i czynów po r. 1939. Jest autorem kilku referatów (część z nich została opublikowana) oraz kilkunastu artykułów (zamieszczonych na łamach lokalnej prasy) o życiu gospodarczym, społecznym, politycznym Sokołowa Podlaskiego, głównie w okresie międzywojennym i przełomu wieków. Dotyczą one także dziejów społeczności obrządku unickiego w Sokołowie i dekanacie sokołowskim.

Wśród wymienionych referatów były:

• referat Pierwszy okres działalności OSP w Sokołowie Podlaskim w latach 1881-1884, wygłoszony podczas sesji naukowej w Kotuniu 12 V 2004, publikowany w: Ochotnicze Straże Pożarne Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza – dzieje i teraźniejszość, praca zbiorowa pod red. R. Dmowskiego, A. Kołodziejczyka i Z. Todorskiego, Warszawa – Siedlce 2007
• referat Kampania Wyborcza Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w Sokołowie Podlaskim w 1928 r., wygłoszony podczas sesji naukowej w Sokołowie Podlaskim 4 V 1999, publikowany w: 575-lecie Sokołowa Podlaskiego, praca zbiorowa pod red. A. Kołodziejczyka i P. Matusaka, Siedlce 2000
• referat”Lot Sokoli” (1931-1932) kwartalnik Gimnazjum XX Salezjanów w Sokołowie Podlaskim, wygłoszony podczas konferencji naukowej w Siennicy 15 IV 2005
• dwa referaty Parafia unicka w świetle akt stanu cywilnego w latach 1849-59 wygłoszone podczas sesji historycznych 30 IX 2007 i 19 IX 2008 w Sokołowie Podlaskim

Z unitami Sokołowa Podlaskiego wiąże się kolejna inicjatywa, w którą zaangażował się Jacek Odziemczyk. Był inicjatorem złożenia wniosku, wraz z uzasadnieniem, przez Publiczne Gimnazjum nr 2 w Sokołowie Podlaskim, Konkatedralną Parafię Rzymskokatolicką pw. Niepokalanego Serca NMP w Sokołowie Podl., Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Zarząd Koła w Sokołowie Podlaskim o nazwanie skweru położonego między boiskiem szkolnym a ul. Długą, Repkowską i Siedlecką im. Unitów Podlaskich. Wniosek został pozytywnie rozpatrzony przez Radę Miejską, która uchwałą z dn. 13 XI 2008 nadała skwerowi nazwę Unitów Podlaskich.

Poprzez opisane powyżej działania p. Jacek Odziemczyk stara się przywracać pamięć o ludziach i wydarzeniach związanych z dziejami Ziemi Sokołowskiej. Jej historia jest pełna wydarzeń chwalebnych i tragicznych, zwłaszcza w okresie 1939-1950. Ich upamiętnianie to moralny nakaz czasu i obowiązek wobec pokolenia, które walkę o wolność pieczętowało własną krwią.